Kwaliteitsvol, toegankelijk voor iedereen en betaalbaar. Zo zien de meeste mensen het liefst hoe de zorg eruitziet. De marktlogica hoort niet thuis in de zorg voor mensen, niet in de hulpverlening en ook niet in de samenlevingsopbouw.
Toch zet het Antwerpse stadsbestuur sociaal werk op de markt via de zogenaamde tenders (aanbestedingen). In 2017 gaat het onder meer om het inloophuis voor thuislozen De Vaart, de arbeidszorg voor OCMW-cliënten, de woonbegeleiding van mensen in armoede, het opbouwwerk in buurthuizen en de begeleiding van mensen met een drugsproblematiek. Anderen zullen volgen. Antwerpen is daarbij een testcase. Wat in Antwerpen gebeurt, zal men morgen proberen uit te rollen in de rest van Vlaanderen.
De ongerustheid bij cliënten, gebruikers, directies en sociaal werkers neemt ondertussen toe. Kunnen we nog dezelfde ondersteuning geven of krijgen? Wat blijft er over van moeizaam opgebouwde vertrouwensrelaties en werkingen? Verlies ik mijn job?
Vermarkting leidt niet tot betere kwaliteit voor een lagere prijs
Winst maken op de zorg voor kinderen, ouderen en zieken is in België geen nieuw verschijnsel. Ook de gezondheidszorg, de kinderopvang, de ouderenzorg, de gehandicaptensector en de begeleiding van werkzoekenden kregen al te maken met een gedeeltelijke vermarkting. De commerciële rusthuizen of crèches tonen dat het er niet beter op wordt: te duur, slechte kwaliteit, niet betrouwbaar, veel te weinig personeel.
Een recente brief van een jonge verpleegkundige in zo'n rusthuis legde de vinger op de wonde. “Als je je tijd verdeelt over de patiënten, heb je een dikke vijf minuten per persoon. En dat voor het helpen bij de hygiënische zorg, aantrekken van nachtkledij en het in bed leggen." En dat is geen alleenstaand geval. Eerder onderzoek van de LBC-NVK gaf aan dat 84% van het personeel vindt dat de werkdruk de voorbije jaren is toegenomen. Bijna zes op de tien werknemers zei te weinig tijd te hebben om te luisteren naar de bewoners of om even met hen te praten.
Vermarkting staat haaks op samenwerking in het sociaal werk
Gebruikers en cliënten van sociaal werk zijn gebaat met samenwerking tussen diensten, organisaties en voorzieningen. Maar de vermarkting van het sociaal werk maakt van organisaties die al jaren goed samenwerken concurrenten.
Vermarkting bedreigt onze jobs en werkvoorwaarden
In de getroffen projecten van het CAW kregen een aantal sociaal werkers al hun opzeg. Binnenkort volgen er nog tientallen anderen. In totaal dreigen zo ongeveer 40 mensen hun job te verliezen en honderden cliënten hun vertrouwde begeleider. In de sector samenlevingsopbouw is de job van ruim een kwart van de collega’s bedreigd.
De kans is klein dat de nieuwe spelers die de tenders binnenhalen de huidige loon- en werkvoorwaarden van het sociaal werk en het huidige aantal werkers zullen aanhouden. Dat zet die in de hele sector onder druk. Het CAW Antwerpen gaf al aan dat het er voorlopig niet aan wil raken, maar als men systematisch de concurrentieslag met andere spelers verliest, komen tewerkstelling en loon- en werkvoorwaarden toch ter discussie.
Dit eisen wij
1. Wij kanten ons principieel tegen de logica van vermarkting van sociaal werk: zorg is geen koopwaar om te verhandelen voor financiële winst. Wij willen niet dat er met belastinggeld gemarchandeerd wordt.
2. Bij de uitbouw en subsidiëring van sociale voorzieningen moet de overheid voldoende kwaliteitseisen stellen. Sociaal werkers zijn het basiskapitaal. De overheid moet aangeven met welk personeelsbestand – hoeveel werkers en met welke kwalificaties – de voorziening moet uitgebouwd worden. Wij willen niet dat er geconcurreerd wordt op kap van het personeel.
3. Bij de uitbouw en subsidiëring van sociale voorzieningen moet de overheid voldoende zekerheid bieden aan organisaties, sociaal werkers en gebruikers van de voorziening. Periodes van 2 of 3 jaar, zoals nu in de Antwerpse tenders, zijn veel te kort om kwaliteitsvolle zorg en hulpverleningsrelaties uit te bouwen. Wij willen continuïteit van zorg en hulpverlening.
4. De werknemers uit de sociale en zorgsector hebben de voorbije 25 jaar hard gestreden voor behoorlijke loon- en werkvoorwaarden. Zorg en sociaal werk vraagt de inzet van non-profit werknemers. Van georganiseerde concurrentie tussen non-profit en profit sectoren wordt niemand beter. Wij willen niet dat er bespaard wordt ten koste van het personeel.
Dit gaan wij eraan doen
Wij roepen op tot reactie en verzet en nodigen alle sociaal werkers uit om deel te nemen:
1. Donderdag 29 september 2016: nationale vakbondsbetoging in Brussel – 11u Noordstation. Wij stappen op onder het motto Sociaal werk is niet te koop! (Afspraak aan het Théâtre National, Em. Jacquemainlaan 111-115).
2. Vrijdag 7 oktober 2016: de Vlaamse opvoedings- en huisvestingsinstellingen – waaronder CAW Antwerpen valt – zijn sinds juni in actie tegen de vermarkting en afbouw van personeelsnormering in de gehandicaptenzorg. Vanaf nu ook tegen de vermarkting en tendering in de CAW hulpverlening en in de samenlevingsopbouw. Verdere concrete actie-oproep voor deze stakingsdag volgt.
3. Dinsdag 18 oktober 2016 : algemene personeelsvergadering voor de sociaal werkers van CAW Antwerpen, Samenlevingsopbouw, Levanto, Free Clinic, en alle werknemers die geviseerd worden door de tenderdrang van het Antwerpse Stadsbestuur: welk antwoord geven we aan de plannen om het sociaal werk te vermarkten? Van 9.30u tot 12.00u: Vergadercentrum De Stroming – Auditorium – Nationalestraat 111 – 2000 Antwerpen.
4.Donderdag 27 oktober 2016 om 19 uur: actie tegen de vermarkting van De Vaart en andere sociaal werk voorzieningen: Afspraak op het plein voor het OCMW-gebouw, Mechelseplein Antwerpen.