Op woensdag 23 april 2014 keurde het Vlaams parlement het ontwerp van decreet over de persoonsvolgende financiering voor personen met een beperking goed. Twee dagen later werd het decreet door de Vlaamse Regering bekrachtigd. Het decreet verandert de financiering van de sector volledig. Vandaag worden de voorzieningen gesubsidieerd op basis van het aanbod dat ze realiseren. Met het decreet krijgen de personen met een beperking een budget waarmee ze hun eigen zorg (op maat) kunnen kopen.
Voor de eigenlijke invoering van het nieuwe financieringssysteem zal het wachten zijn op de volgende nieuwe Vlaamse regering. Dit decreet regelt enkel het wettelijke kader. De nieuwe regering zal het decreet (geleidelijk aan) uitvoeren. Dat betekent dat heel wat elementen uit de financiering vandaag nog niet concreet zijn. De persoonsvolgende financiering bestaat uit een systeem met twee trappen. De eerste trap geeft alle personen met een beperking een gelijk basisondersteuningsbudget. De tweede trap wordt georganiseerd door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en geeft gespecialiseerde ondersteuning aan personen met een beperking die dat nodig hebben. Maar de hoogte van de bedragen is nog niet vastgelegd.
Bedenkingen bij het gelijk basisbudget voor iedereen
De LBC-NVK vraagt zich af hoe eenzelfde basisbudget voor elke persoon met een beperking te rijmen valt met zorg op maat. Die verschilt per definitie van persoon tot persoon. Daardoor zal een gelijk basisbudget voor de ene persoon te weinig en voor de andere juist te veel zijn. Bovendien kan de ene persoon met een beperking beroep doen op een uitgebreid sociaal netwerk terwijl een andere persoon geen of een uiterst klein netwerk heeft om op terug te vallen. Om nog maar te zwijgen over de verschillen tussen een (financieel) arme en een rijke persoon met een beperking. Al die elementen tonen aan dat eenzelfde basisbudget voor iedereen met een beperking in de praktijk niet verzoenbaar is met zorg op maat.
Zal de volgende regering het bedrag voldoende hoog maken zodat er kwalitatieve zorg mee kan worden betaald? Of zal de persoon met een beperking noodgedwongen moeten kiezen voor minder zorg of zorg van een slechtere kwaliteit? Is het om het even wie voor de zorg instaat of wie de zorg organiseert? Voor de LBC-NVK is het van belang dat de zorg gegarandeerd wordt door competente zorg- en hulpverleners en organisaties die de persoon en niet de winst centraal stellen. Het is duidelijk dat voor ons de nieuwe financiering niet mag leiden tot sociale dumping.
Wit konijn
De financiering van de sector is uiteraard van groot belang maar de manier waarop die georganiseerd wordt mag geen doel op zich zijn. Het moet een middel zijn om tot kwalitatieve zorg te komen. Daarom is de persoonsvolgende financiering op zich geen oplossing voor de wachtlijsten. Politici die schermen met het voorbeeld in Nederland waar de persoonsvolgende financiering al enkele jaren bestaat, zouden beter eens gaan praten met Nederlanders met een beperking.
De enigen die in Nederland beter werden van dat systeem waren niet de personen met een beperking maar de aandeelhouders van de commerciële bedrijven die de sector met overheidssteun hebben ingepalmd. Tijdens een solidariteitsbezoek hebben we zelf vastgesteld hoe hard de Nederlanders met een beperking erop zijn achteruitgegaan. De overheid mag haar verantwoordelijkheid om te zorgen voor voldoende, kwalitatieve en toegankelijke zorg niet van zich afschuiven onder het mom van "personen met een beperking nemen zelf de regie over hun eigen zorg in handen" in combinatie met persoonsvolgende financiering.
Voorwaarden
Een belangrijk principe in de nieuwe financiering van de sector is dat het sociaal netwerk rond de persoon met een beperking meer en beter geactiveerd wordt. Daarnaast moeten de personen met een beperking ook meer beroep kunnen doen op de gewone reguliere zorg- en welzijnssectoren, zoals de gezinszorg, de thuisverpleging, het algemeen welzijnswerk, de centra voor geestelijke gezondheidszorg en de kinderopvang. Moet kunnen. Maar dan moeten er wel twee belangrijke voorwaarden vervuld zijn. Die sectoren moeten versterkt worden zodat ze een nieuwe doelgroep kunnen bereiken en de nodige hulpverlening kunnen geven. Daarnaast zal het aanbod in die sectoren uitgebreid moeten worden. Wachtlijsten komen niet alleen in de sector van personen met een beperking voor.
Meer doen met dezelfde middelen
Een ander veel bovengehaald cliché is "meer doen met dezelfde middelen". Laat sociale ondernemers in de sector met zo weinig mogelijk regeltjes innoveren en ondernemen. Efficiëntiewinst zal dan geboekt worden door de verhoging van de capaciteit, nog flexibeler te werken en te verwachten dat werknemers multifunctioneel en multi-inzetbaar zijn. Tegelijkertijd moet de zorg specifiek en op maat zijn. Is dat allemaal mogelijk met dezelfde middelen?
Daar geloven wij niet in. In een aantal voorzieningen zien wij nu al tot wat dat leidt. Meer doen met dezelfde middelen staat daar gelijk aan op zoek gaan naar besparen op werknemers. Er wordt meer flexibel gewerkt met meer deeltijdse contracten van bepaalde duur. Met een groot personeelsverloop tot gevolg. De "sociale ondernemers" in die voorzieningen proberen nu al de sectorale loonafspraken te negeren. In de meeste gevallen weigeren zij om het sociaal overleg te respecteren.
Grenzen aan flexibiliteit
Er is een grens aan flexibiliteit. De werkdruk in de sector is nu al heel hoog. Uit de Vlaamse werkbaarheidsmonitor blijkt dat werknemers in de sector onder enorme druk staan. De enige manier om de wachtlijsten weg te werken is het aanbod vergroten en versterken, niet 'meer doen met dezelfde middelen'. En dat kan enkel door bijkomend te investeren.
Een nieuwe financiering die leidt tot minder kwaliteit, minder zorg en een afbraak van de loon- en arbeidsvoorwaarden van de werknemers die dag in dag uit de zorg garanderen zal de LBC-NVK nooit toestaan. Een nieuwe financiering om kwalitatieve zorg op maat te geven, daar tekenen wij onmiddellijk voor.
Lees de verslagen van de bespreking van het decreet in het Vlaams parlement
- Plenaire ochtendvergadering van het Vlaams parlement - bespreking vanaf p. 29
- Plenaire middagvergadering van het Vlaams parlement - bespreking vanaf p. 37
- Hoorzitting commissie Welzijn van 11 maart over de persoonsvolgende financiering
Fatiha Dahmani, sectorverantwoordelijke LBC-NVK