Zelfmoord is een van de belangrijkste problemen van de gezondheidszorg in onze samenleving. In 2009 stierven er in Vlaanderen 1102 mensen (792 mannen en 310 vrouwen) aan zelfdoding. In Vlaanderen ligt het suïcidecijfer 1,5 keer hoger dan het Europees gemiddelde en het aantal zelfmoorden is hier tot 80% hoger dan in Nederland. "Een verbetering van de toegankelijkheid en de kwaliteit van de geestelijke gezondheidszorg in ons land dringt zich op", zegt Prof. dr. aan de KULeuven-LUCAS Chantal Van Audenhove.
Onderzoek wijst uit dat slechts de helft van de patiënten met een depressie professionele hulp krijgt, en slechts de helft daarvan een adequate behandeling. Dit terwijl een op vier personen gedurende zijn levensloop te maken krijgt met een ernstige psychische problematiek. Bij ongeveer 1 op de 8 personen is dit een depressie. Wanneer psychische problemen tijdig bespreekbaar zijn, kan men nog zeer veel doen om erger te voorkomen. Vele depressies gaan immers vanzelf over na enige tijd.
Herkenbaar en bespreekbaar maken
Het tijdig herkenbaar en bespreekbaar maken van psychische problemen zorgt ervoor dat er veel zelf kan gedaan worden om erger te voorkomen. Sleutelfiguren (leerkrachten, politie, sociaal werkers, verpleegkundigen,…) en eerstelijnswerkers hebben hier volgens Van Audenhove een belangrijke rol in te spelen. Met steun van de omgeving en wat persoonlijke veerkracht kunnen veel mensen er bovenop geraken.
"Wanneer de klachten echter blijven duren, is professionele hulp door middel van psychotherapie en/of medicatie nodig. Bij meer complexe problematieken of wanneer de klachten blijven aanhouden, kan verwezen worden naar de psychiater of is een opname vereist."
Nederlands model?
In tegenstelling tot Nederland, waar huisartsen vaker samenwerken met maatschappelijk werkers en psychotherapie terugbetaalbaar is, schenkt men in België minder aandacht aan psychosociale problemen, is de kans op een adequate behandeling kleiner voor psychiatrische stoornis en wordt er meer aandacht besteed aan de consumptie van psychofarmaca. Opmerkelijk is dat het suïcidecijfer in België hoger is dan in Nederland en Duitsland.
"We moeten naar een model zoals in Nederland waarbij een eerstelijnspsycholoog in de huisartspraktijk de tijd kan nemen voor de detectie, de opvolging en de kortdurende behandeling van alledaagse psychologische problemen. Een brede invoering van dit systeem zou meebrengen dat mensen met psychische problemen “getrapte zorg” krijgen: minimaal als dat volstaat en alleen maximaal waar nodig. Je krijgt met andere woorden zorg op maat.
Invoering van het systeem van een eerstelijnspsycholoog in de huisartsenpraktijk zal ertoe leiden dat iedereen toegang krijgt tot psychologische hulpverlening op maat. Minder mensen krijgen dan onnodig medicatie voorgeschreven en vooral, ernstige situaties worden veel sneller gedetecteerd en behandeld zodat meer suïcides kunnen voorkomen worden."
Strijd tegen stigma en zelfstigma
Maar niet alle heil komt van de professionele hulpverlening of van de overheid. Misschien wel nog belangrijker is een positieve beeldvorming ten aanzien van de geestelijke gezondheidszorg zodanig de negatieve attitudes ten aanzien van psychische problemen te doorbreken. Schaamte om openlijk voor psychische moeilijkheden uit te komen zorgt ervoor dat noodzakelijke hulp niet tijdig wordt bereikt, soms met zelfdoding tot gevolg. Een e-mental health kan mensen naar gepaste hulp toeleiden. Door het anonieme karakter ervan speelt stigma minder een rol en kunnen groepen bereikt worden die minder geneigd zijn traditionele hulpkanalen te gebruiken.
Inzetten op een warme omgeving
Hoe mensen met kwetsbaarheid en zwakte omgaan in scholen en werkomgevingen, organisaties, jeugdwerk, gezinnen, woonzorgcentra is van cruciaal belang om bespreekbaarheid van psychische problemen te bewerkstelligen.
"We moeten in Vlaanderen in een breed spectrum acties ondernemen om werk te maken van een samenleving, waarin zelfzorg en zorg voor elkaar positief gewaardeerd wordt. Dit kan door de verhalen van mensen die er bovenop komen na een crisis en die na sterke tegenslag hun leven weer op een goed of uitdagend spoor kunnen zetten in the picture te brengen."